Sorunlar ortaya çıkmadan önce yasal konular hakkında düşünmek ve çözüm üretmek önleyici hukuku oluşturur. Ticari sırların korunması önleyici hukuk konularından biridir. Çünkü işletmeler, özellikle girişimciler genellikle bir şeyler yanlış gidene kadar ya da know-how kavramının ne derece önemli olduğunu anlayana kadar ticari sır veya gizlilik hakkında kafa yormazlar. Ne zaman eski bir çalışan bir rakip için çalışmaya başlar ya da yatırım aldığınız şirket fikrinizi kullanır ve üstelik bununla para kazanmaya başlar, işte o zaman kafa yormak için biraz geç kalınmıştır.
Türk kanunlarında ticari sır kavramı ile ilgili doktrin ya da çeşitli yargı kararlarında ve bazı özel kanunlarda ve genel kanun anlamında haksız rekabet hükümleri çerçevesinde çeşitli tanımlamalar bulmak mümkün. Konu ile ilgili kendine özgü özel düzenlemeler ise Avrupa Birliği'nde 2016 tarihli 2016/943 sayılı Açıklanmamış Know-how ve Ticari Sırların Hukuka Aykırı Olarak Elde Edilmesine, Kullanılmasına ve Açıklanmasına Karşı Korunması Direktifi ile (Directive (EU) 2016/943 of The European Parliament and of The Council of 8 June 2016 on the protection of undisclosed know-how and business information (trade secrets) against their unlawful acquisition, use and disclosure) İngiltere'de ise Avrupa hukukunu ülkelerine uygulayarak Brexit sonrası hala geçerli olan 2018 yılının Haziran ayında yürürlüğe giren Ticari Sırlar Uygulama Yönetmeliği'nde (Enforcement Regulations 2018, which came into force in June 2018) görülüyor.
Türk kanunlarındaki konu ile ilgili düzenlemeler Avrupa Birliği uygulamalarından çok da farklı değil. Yalnızca ticari sır başta Avrupa olmak üzere birçok ülkede kendine özgü ayrı kanunlar ile korunmaktayken, Türk kanunlarında, haksız rekabet hükümleri çerçevesinde genel kanun kapsamında değerlendiriliyor.
1. Ticari sır nedir ve gizli bilgiden (confidential information) farklı mıdır?
Ticari sır, gizli bilgidir evet ancak gizli bilgiden farklı olarak işyerinize ekonomik fayda hatta rekabet üstünlüğü sağlar. Ticarı sır denilince Coca-Cola'nın gizli formulü muhtemelen en iyi bilinen örnektir ve 1886'dan beri sır olarak saklanılmaktadır! Yani bir ticari sır herhangi bir formda olabilir -veritabanlarından tariflere, müşteri listeleri veya formüllere. Tabi o zamanlar Coca Cola'nın bu formülü ticari sır olarak nitelendirilemiyordu. Şimdilerde ise doktrin düzenlemeleri ile ticari sırrı şu şekilde belirleyebiliriz:
Bilgi, ilgili sektörde ve toplumda bilinmiyor olmalı.
Bilginin ticari değeri olmalı, yani diğer bir deyişle rekabet üstünlüğü sağlayan ekonomik değeri olmalı.
Bilginin gizli kalması için bilgi sahibi tarafından önlem alınmış olmalı.
Bazen sözleşme, dilekçe ya da belgelerde kırmızı büyük harflerle yazılmış "confidential" ( Gizli bilgi- Gizli) ibaresini görürüz. Bu ibarenin bulunduğu her sayfayı yanlış kişilerin görmesinden korumak çabalarız. İşte bu davranış tam da bu koşullardan üçüncüsünü sağlamak için güzel bir örnektir. Ancak bunu yaparak neyi koruyoruz? Kendinize sorun: Bu ibareyi koyduğum bu belgedeki bilgiler şartları sağlıyor mu? Eğer sağlamıyorsa bu bilgiler yanlış kişilerin eline geçtiğinde başvurabileceğiniz bir yol pek bulunmuyor. Yani her gizli bilgi ticari sır olarak nitelendirilmiyor.
2. Girişimciyim, ticari sır düzenlemelerinden faydalanabilir miyim?
Evet! Yıllardır üzerinde düşündüğünüz bir fikri sonunda uygulamaya koyup yola çıktığınızda markalaşmak, fikri mülkiyetini korumak, websitesi oluşturup domain kaydetmek gibi çalışmalar aklınıza gelen ilk adımlar olmayabilir. Çünkü bunlar başlangıçta bir gider kalemi olarak görülür. Ancak bu yüzden belki fikriniz çoktan kamuya mal olup, ticari sır niteliğini kaybedebilir. İşte bu yüzden ticari sırlar, girişim fikirleri, fikri ve sınai mülkiyet hakları girişiminizin korunmasını sağlayan en önemli hukuki kurumdur.
Girişimci olarak fikri mülkiyet haklarınızla ilgili diğer yazımıza lütfen göz atın.
3. Ticari Sır Niteliğindeki Bilgilerinizi Korumak için Yapmanız Gerekenler
Konuştuklarınıza Dikkat Edin.
Kriterleri sağlayan ticari sırrınız varsa uygulamanız gereken en basit ilk önlem kuşkusuz ki kendinizin ve çalışanlarınızın halka açık yerlerde örneğin mesleki konferanslar, sektörel buluşmalar gibi toplantılarda ne konuştuğuna dikkat etmek olacaktır. Bir an kendinizi kaptırıp, kendinizi kanıtlamak çabasıyla ya da yanlışlıkla bir ticaret sırrını ifşa ederseniz, bu artık bir ticari sır olmaktan çıkacak ve bu nedenle korunmayacaktır.
Ekibinizi Eğitin.
Kat görevlisinden sekreterine bütün çalışma arkadaşlarınızı eğitin. Ekibinizin gizlilik düzenlemelerinin öneminin farkında olduğundan emin olun. İş sözleşmesinin imzalanması aşamasında gizlilik konusunun yalnızca oraya konulmuş bir madde olmadığını vurgulayın ve gizliliğin önemini düzenli olarak hatırlatmaktan çekinmeyin.
Gizlilik Sözleşmesi.
İşte her şeyin tam korumaya ulaştığı yer gizlilik sözleşmeleridir. Ticari sırlar, girişim fikirleri, fikri ve sınai mülkiyet hakları, know-howların korunmasını sağlayan bu hukuki güvence girişimciler için hayat kurtarıcıdır. Bu güvenceyi sağlamadığınız takdirde girişiminize 1-0 geride başladığınızı ve girişiminizin temelini oluşturan kapıyı açık bırakarak her an fikir hırsızlığına maruz kalabileceğinizi unutmayın.
İşbirliği yapmak istediğiniz ya da yatırım alacağınız bir kişi ya da kurum bulmanın heyecanıyla gizlilik sözleşmesi yapmak ilk düşündüğünüz konu olmayabilir. Hizmet sözleşmenizi çoktan imzalamış olabilirsiniz. Ancak güzel haber! Gizlilik sözleşmesini her an imzalamayı teklif edebilirsiniz. Yine de sonraya bırakmadan, henüz hizmet sözleşmesini oluşturan faaliyet ilerlemeden bir an önce iletmekte fayda var çünkü karşı taraf nasılsa asıl sözleşme imzalandı düşüncesiyle gizlilik sözleşmesini imzalamayı sürüncemede bırakabilir. Bu konuda ısrarcı olun ve gizlilik konusundaki ciddiyetinizi birlikte çalışacağınız kişi ya da kuruma hissettirin.
Gizlilik Sözleşmelerinizi hazırlarken dikkat etmeniz gerekenler ile ilgili diğer yazımıza lütfen göz atın.
Önlem Mekanizmanızı Oluşturun.
Ticari sır olabilecek iş bilgilerinizi gözden geçirin ve ticari sır olduğunu düşündüğünüz bilgilerin bir listesini oluşturun. Bu bilgilere kimin erişimi olacağına karar verin ve sektörünüz el veriyorsa bilgilere erişimi yalnızca bu kişilerle sınırlayın.
Bilgileri korumak için bazı politikalar uygulayın; ve işletmenizin tamamında politikalarınızın takip edilmesini sağlayın. Ticari sır güvenliğini ve bu politikalara uyumu izlemek için bir personel atamak da iyi bir uygulama olabilir. Eğer Kişisel Verilerin Korunması ile ilgili çalışmalar yapıyorsanız bu uygulama zaten size tamamıyla yabancı gelmeyecektir. Böylelikle bir şey sızdırılırsa, bu, ticari sırrı gizli tutmak için adımlar attığınızı yani kriterlerden üçüncü koşulu sağladığınızı göstermeye güzel bir kanıt olacaktır! Çünkü unutmayın ticari sır sahibinin bilgilerin gizliliği hususunda gerekeni yaptığı ancak gerekli güvenlik önlemleri alınmışsa söylenebilir.
Tersine Mühendislik: O da ne?
Daha önce bir yapılmış legonun nasıl yapıldığını inceleyip bozup tekrar yaptığınız oldu mu? Ya da siz küçükken bir origami desenini bozup kağıt izlerini takip ederek tekrar katlayıp aynı şekli elde ettiğinizi hatırlıyor musunuz? İşte tersine mühendislik bir nesnenin/ürünün parçalara ayrılarak onun üretim ve çalışma prensiplerinin analiz edilmesi demektir. Yani tersine mühendislik için tasarım ya da fikir hırsızlığının hukuki yolu desek sanırım yanlış olmaz. Çünkü tersine mühendislik sözleşmelerinizde aksi belirtilmedikçe yasaldır. Yani örneğin ticari sırlarınızı gizlilik sözleşmesi ile korumaya almasanızda kanunun genel düzenlemeleri (haksız rekabet ya da işçinin özen ve sadakat borcu gibi düzenlemeler) çerçevesinde hala zarar talep edebilecek durumda olabilirsiniz ancak tersine mühendislik için bunu düzenleyen bir kanun bulunmuyor. Bu nedenle sektörünüzde tersine mühendislik yolu ile analiz edilebilecek türde bir bilginin varlığını düşündüğünüzden emin olun ve eğer varsa bunu sözleşmeyle engelleyerek kendinizi korumaya alın.
Sözün özü: Ticarı sır zannettiğiniz gizli bilgileriniz ticari sır niteliğinde olmayabilir. Ticari sır kavramının ne olduğunu ve önemini anlamak için ticari sırlarınızın afişe olmasını ya da zarara uğramayı beklemeyin. Özellikle bir girişimciyseniz ticari sır niteliğindeki bilgilerinizi korumaya alarak yola başladığınızdan mutlaka emin olun.
Ticari sırlarınızın ihlali halinde yapabileceklerinizi öğrenmek için bizimle iletişim kurabilirsiniz.
Comentários